Odma opłucnowa: wszystko, co musisz wiedzieć o tym schorzeniu.

Uciążliwy ból w klatce piersiowej, trudności z oddychaniem... odma opłucnowa? Często atakuje młodych, palących, wysokich mężczyzn, którzy szybko dorastali.

Definicja: co to jest odma opłucnowa?

Odma opłucnowa charakteryzuje się nieprawidłową obecnością powietrza w jamie opłucnej, tj. pomiędzy dwiema warstwami opłucnej, błony otaczającej płuca i wyściełającej klatkę żebrową. To wtargnięcie powietrza do jamy opłucnej, spowodowane najczęściej uszkodzeniem miąższu płucnego lub przedziurawieniem ściany klatki piersiowej, może być również powikłaniem przewlekłej choroby płuc. Ta przypadłość, na ogół spontaniczna i łagodna, może dotknąć każdego, nawet młodego człowieka. Bardzo ciężko jest zapobiec schorzeniu, ponieważ pęcherzyki zanim pękną nie dają żadnych objawów, dlatego warto skonsultować się z lekarzem.

Jakie są różne rodzaje odmy opłucnowej?

Istnieją trzy rodzaje odmy opłucnowej.

• Zamknięta odma opłucnowa: odpowiada głównie odmie opłucnowej pochodzenia samoistnego. W tym przypadku powietrze jest uwięzione wewnątrz jamy opłucnej i nie ma dla niego drogi ucieczki. W leczeniu zamkniętej odmy opłucnowej można zastosować jedynie drenaż klatki piersiowej. Leczenie polega na ewakuacji powietrza przez drenaż.
• Otwarta odma opłucnowa: istnieją drogi wlotu i wylotu powietrza. Dlatego ciśnienie wewnątrz jamy opłucnej jest często równe ciśnieniu atmosferycznemu. Zwykle jest to wynik otwartej rany klatki piersiowej lub deformacji fizycznej. Leczenie polega na zatamowaniu dopływu powietrza (w szczególności za pomocą bandaża) i założeniu drenu
• Kompresyjna dusząca odma opłucnowa: jest to na ogół powikłanie pochodzenia urazowego lub po zabiegu medycznym (np. założenie cewnika). Dostanie się powietrza powoduje zapadnięcie się płuca i ucisk na żyłę główną górną. Skutkiem tego jest wzrost ciśnienia żylnego prowadzący do zmniejszenia rzutu serca, hipotensji, tachykardii i odchylenia tchawicy. W tym przypadku uszkodzenie okolicznych narządów stanowi nagły przypadek medyczny z zagrożeniem życia. Ponadto bez leczenia powietrze nadal przedostaje się do przestrzeni opłucnowej, powodując z czasem pogłębienie odmy opłucnowej. Jedynym rozwiązaniem jest dekompresja igłowa w oczekiwaniu na założenie drenu do klatki piersiowej.

Należy zwrócić uwagę, że w 57% przypadków odma opłucnowa jest jednostronna (dotyczy tylko jednego płuca), a obustronna (dotyczy obu płuc) w 16% przypadków.

Przyczyny: Co jest przyczyną schorzenia?

Zmiana ciśnienia w jamie opłucnej: Podczas oddychania w układzie oddechowym dochodzi do zmian ciśnienia. Odizolowane od klatki piersiowej, płuco ma tendencję do zapadania się, podczas gdy klatka piersiowa ma tendencję do rozszerzania się. Pomiędzy tymi dwiema strukturami znajduje się opłucna: podwójna błona, której pierwsza warstwa wyściela wewnętrzną stronę ściany klatki piersiowej (mówimy o opłucnej ciemieniowej), a druga warstwa otacza płuca (opłucna trzewna).

W normalnych warunkach ujemne ciśnienie wewnątrz jamy opłucnej (przestrzeń pomiędzy opłucną ciemieniową i trzewną) utrzymuje płuco przylegające do klatki żebrowej. Ciśnienie w opłucnej zawsze pozostaje ujemne: przy wdechu ujemne ciśnienie w opłucnej umożliwia wnikanie tlenu, podczas gdy ciśnienie powietrza w płucach (lub ciśnienie pęcherzykowe) jest również ujemne. Na wydechu ciśnienie opłucnowe będzie mniej ujemne, podczas gdy ciśnienie pęcherzykowe będzie dodatnie, co umożliwi wydostanie się tlenu.

W przypadku odmy opłucnowej ciśnienie wewnątrz opłucnej jest zerowe, ponieważ powietrze z zewnątrz dostaje się do jamy opłucnowej.

Spontaniczne pochodzenie:

• Pierwotna samoistna odma opłucnowa. Występuje najczęściej u młodych, wysokich, szczupłych, palących mężczyzn. Zazwyczaj u nastolatków, którzy szybko rosną. Pęknięcie pęcherzyków płucnych w pobliżu tkanki okołopęcherzykowej może powodować powstawanie pęcherzyków. Ich pęknięcie, może spowodować gromadzenie się powietrza w jamie opłucnej, powodując odmę opłucnową
• Wtórna samoistna odma opłucnowa może być związana z : 
• Rozedmą płuc: Ta choroba układu oddechowego powoduje zniszczenie pęcherzyków płucnych w płucach i może być powikłana przez odmę opłucnową;
• Przewlekłe zapalenie oskrzeli: Powoduje zapalenie ściany dróg oddechowych i zwiększone wydzielanie śluzu.
• Astma: Podczas ataku astmy następuje skurcz naczyń krwionośnych, który może być również powikłany odmą opłucnową;
• Patologie płucne, takie jak niektóre martwicze zapalenia płuc, zwłóknienie płuc, zawał płuc, ropień płucny, obecność przetok płucnych, niektóre raki płuc, mukowiscydoza, torbiel płucna...

Urazowa odma opłucnowa

• będąca wynikiem przedostania się powietrza do jamy opłucnej, w wyniku urazu, czynnika zewnętrznego takiego jak rana kłuta

W zależności od stopnia zapadnięcia się płuca (dochodzi wówczas do upośledzenia jego działania) można wyróżnić odmę:

• płaszczową - wzdłuż płuca pojawia się wąski pas powietrza,
• częściową - gdy płuco jest zapadnięte do połowy odległości między ścianą klatki piersiowej a sercem,
• całkowitą - płuco jest całkowicie zapadnięte i nie ma w nim powietrza.

Jakie są objawy odmy opłucnowej?

• mniej lub bardziej intensywne bóle w klatce piersiowej nasilające się przy kaszlu, wdechu i promieniujące do barku;
• suchy kaszel (szczególnie przy zmianie pozycji);
• trudności w oddychaniu (duszność), skrócenie oddechu;
• niewydolność oddechowa: uczucie duszenia się;
• zmniejszona ruchomość klatki piersiowej;
• rozciągnięcie brzucha spowodowane obecnością gazów w jelitach.

Wskazówki dotyczące profilaktyki

Trudno jest przewidzieć początek odmy opłucnowej. Jednakże, aby uniknąć tego wypadku, zaleca się zaprzestanie palenia.  Możliwe jest również zapobieganie nawrotom choroby, które są częste. Pierwotna samoistna odma opłucnowa nawraca w około 15% przypadków. Ryzyko nawrotu choroby wynosi ponad 60% po drugim epizodzie i 80% po trzecim nawrocie, dlatego po przejściu odmy opłucnowej należy być pod stałą opieką pulmonologa.

Jeśli w przeszłości wystąpiła odma opłucnowa, należy unikać:

• przebywania na dużych wysokościach,
• podróżowania samolotem,
• nurkowania.